Informacje dla bliskich - Przystanek mama

Jak pomóc osobie w depresji

Depresja jest chorobą, to nie wymysł ani zwykłe chwilowe pogorszenie nastroju. Jej objawy są z początku bardzo subtelne i mogą wydawać się zupełnie abstrakcyjne, a przez to niedostrzegane, nierozumiane i/lub bagatelizowane. Jak każda choroba fizyczna (np. astma, alergia czy cukrzyca) tak i depresja wymaga specjalistycznego leczenia.

Często pacjentki borykają się z poczuciem winy za to, że nie radzą sobie: „Przecież to ode mnie zależy jak się czuję, powinnam sobie przetłumaczyć”, „Jak mogę tak myśleć, czuć, to znaczy że jestem złą matką”. NIEPRAWDA! W depresji tracimy kontrolę nad tym, jak się czujemy, podobnie jak nie jesteśmy w stanie całkowicie kontrolować wahań glikemii w cukrzycy czy skoków ciśnienia w nadciśnieniu. Ale poczucie winy, wstyd i obawa przed negatywną oceną otoczenia sprawiają, że matki w depresji długo ukrywają swoje negatywne samopoczucie, nie mówią o nim starając się wypełniać wszystkie zadania do nich należne. Opiekują się dzieckiem, gotują, sprzątają i starają się być radosne. Wkładają ogromny wysiłek w to, by przetrwać, równocześnie doświadczając poczucia niezrozumienia, osamotnienia i dojmującego smutku, co w efekcie jeszcze bardziej pogarsza ich samopoczucie. Dlatego tak ważne jest, aby rodzina, bliscy posiadali wiedzę i potrafili wychwycić subtelne zmiany w zachowaniu matki, dzięki czemu mogą wcześnie udzielić odpowiedniego wsparcia i zapobiec rozwojowi depresji (sprawdź zakładka Objawy depresji).

Do pierwszych zauważalnych objawów depresji należą:

smutek (lub rozdrażnienie) utrzymujący się przez większość dnia (niekoniecznie cały) i obecny prawie każdego dnia – czasem to wygląda tak, jakby osoba po prostu była w gorszym nastroju niż zwykle,
utrata zainteresowań i zadowolenia z aktywności, które zwykle sprawiały przyjemność,
trudność w odczuwaniu radości,
napięcie, lęk, niepewność siebie,
wycofanie/izolowanie się,
zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość.

Co mogę zrobić?

AKCEPTACJA I TOWARZYSZENIE

Zaakceptowanie choroby i towarzyszenie w niej to zarazem najtrudniejsze i najważniejsze zadania. Kiedy ktoś bliski cierpi, czujemy BEZRADNOŚĆ, która podpowiada, aby coś zrobić, cokolwiek, tak bardzo chcemy pomóc. Najczęściej wtedy mówimy słowa (np. „Będzie dobrze”) lub robimy rzeczy (doradzanie, próba szybkiego rozwiązania problemu), które wcale nie pomagają. Pomoc w depresji wymaga czasu, spokoju, cierpliwości i bliskości. Możesz powiedzieć, że starasz się, że trudno ci zrozumieć i nie wiesz jak pomóc. Dawaj co jakiś czas sygnał że myślisz i troszczysz się o bliską ci osobę – małe gesty na co dzień (zrób herbatę, przytul, kup gazetę lub ciastko).
Akceptacja – uszanuj i okaż zrozumienie dla różnych emocji mamy. To, że może być zmęczona, rozdrażniona, zła, a nawet nie mieć w tym momencie ochoty na bliskość z dzieckiem, to nic złego. Ma prawo tak się czuć. Większość matek od czasu do czasu miewa podobne odczucia, chociaż kochają swoje dzieci ponad wszystko.
Zachęcaj mamę, aby mówiła co czuje. Jeśli to możliwe, warto zadbać o odpowiednie warunki i czas na taką rozmowę (np. poproś babcię o opiekę nad dzieckiem).
Poproś o wskazówki: „Co mogę dla Ciebie zrobić?” – czasem matka potrzebuje po prostu, aby ktoś przejął opiekę nad dzieckiem, aby mogła wyspać się czy wziąć długą kąpiel.
Zaoferuj pomoc w codziennych czynnościach, odciąż z nadmiaru obowiązków. Zachęcaj mamę, żeby jak najwięcej wypoczywała, np. robiła sobie drzemki, gdy jej dziecko śpi (nie patrząc krzywo, że naczynia nie pozmywane).
Pomóż budować poczucie własnych kompetencji macierzyńskich – podkreślaj mocne strony żony, np. jak dziecko uspokaja się w ramionach mamy, jak sprawnie przewija czy kąpie maleństwo. Powiedz, że widzisz, że dziecko jest dla niej ważne, nawet wtedy, jeśli ona sama ma zły nastrój. Uważaj, by nie krytykować jej decyzji i sposobów zajmowania się dzieckiem.
Jeśli mama chce podejmować jakieś ważne życiowo decyzje, wyjaśnij jej, dlaczego to zły moment i lepiej odłożyć takie decyzje na później. Choroba powoduje, że inaczej postrzegamy rzeczywistość, zniekształcamy ją zarówno na poziomie poznawczym, jak i emocjonalnym.

WIEDZA

Poszukaj informacji o chorobie – im lepiej zrozumiesz trudności, z którymi mierzy się bliska ci osoba, tym bardziej będziesz mógł/mogła pomóc, łatwiej unikniesz wszelkich spięć, niedomówień i błędów. Czytaj, słuchaj, obserwuj, dowiaduj się, dopytuj. Dowiedz się jak najwięcej. Im więcej wiesz, tym lepiej możesz wesprzeć.

AKTYWIZACJA

Postaraj się delikatnie namówić żonę/ córkę na skorzystanie z pomocy specjalistycznej. Przecież tak właśnie robimy, gdy jesteśmy chorzy - idziemy do lekarza, aby nie dopuścić do rozwoju choroby i szybciej wrócić do pełni zdrowia. A depresję można skutecznie wyleczyć.
Osoby z depresją często ujawniają tendencje do izolowania się – nie mają ochoty na spotkania, rozmowy, w szczególności o tym, co trudnego przeżywają. Zachęcaj delikatnie do spotkań z przyjaciółmi lub innymi matkami, które mogą stanowić grupę wsparcia i stwarzaj okazje do tych spotkań.
Angażuj żonę/córkę w życie rodzinne. Izolowanie od problemów i kłopotów codziennego życia wcale jej nie odciąży, a może sprawić, że poczuje się odtrącona, niepotrzebna czy jeszcze bardziej niekompetentna.
Wspieraj higienę życia codziennego – zdrowe odżywianie, czas na sen, wypoczynek, ruch na świeżym powietrzu (zaproponuj np. spacer).
Zachęcaj, aby robiła coś, co lubi (hobby, zainteresowania). Pamiętaj, aby jej to umożliwić, organizując opiekę nad dzieckiem. Przypominaj, że ma prawo dbać o siebie i sprawiać sobie przyjemności.

Czego nie robić

NIE OCENIAJ, NIE KRYTYKUJ, NIE MORALIZUJ „Dlaczego jesteś taka drażliwa?”, „Ciężko z Tobą wytrzymać”, „Jak możesz tak myśleć/zachowywać się?”, „Weź się w garść”, „Nikt nie mówił, że będzie łatwo”, „Postaraj się patrzeć pozytywnie”. Oceniając czy krytykując okazujesz brak zrozumienia, wywołując w mamie jeszcze większe poczucie winy, wstydu i niskiej wartości. Ona nie wybiera sobie swojego cierpienia, tak jak Ty nie masz wpływu na to, że chorujesz na grypę. Objawy po prostu towarzyszą chorobie i wymagają odpowiedniego leczenia. Sami siłą swojej woli nie sprawimy przecież, że miną. Akceptacja i zrozumienie dla przeżyć chorego to najważniejsze czynniki leczące.
Wspieraj karmienie piersią, ale jeśli mama podejmie inną decyzję, nie potępiaj jej za to, zaakceptuj.
Jeśli mama nie ma ochoty na spotkania towarzyskie – nie naciskaj. Osoba w depresji potrzebuje towarzyszenia osób bliskich, ale nie będzie się dobrze czuła na imprezie, gdzie wszyscy bawią się dobrze, a jej samej trudno odczuwać radość, przyjemność.
Nie poddawaj się, jeśli mama negatywnie reaguje na twoje próby niesienia pomocy. Jej zły humor, rozdrażnienie czy nawet wybuchy złości są spowodowane chorobą, a nie twoją osobą.
Nie opieraj się na przypadkowych opiniach czy radach, jak radzić sobie z depresją. Opieraj się na wiarygodnych źródłach.
Towarzyszenie osobie w depresji to ogromny wysiłek, obciążenie. Pamiętaj o tym, żeby zatroszczyć się także o siebie – poproś innych o wsparcie.

W ramach kampanii „Depresja. Naucz się pomagać”, upowszechniającej wiedzę na temat tej choroby (realizowanej na zlecenie Ministerstwa Zdrowia przez fabrykę Komunikacji Społecznej) powstała strona internetowa www.sposobynadepresje.pl. Zamieszczone są na niej filmiki edukacyjne pokazujące, co dzieje się z osobą cierpiącą na depresję oraz co w tej sytuacji może zrobić bliski http://sposobynadepresje.pl/sposoby-na-depresje/. Opatrzono je tytułami: „Zbliż się”, „Po prostu bądź”, „Bądź cierpliwy i wyrozumiały”, „Dbaj też o siebie”, „Współpracujcie ze specjalistą”. Warto do nich sięgnąć, a także zachęcić osobę w depresji do ich obejrzenia.

Depresja poporodowa u mężczyzn

W ostatnich latach zaczęto również rozpoznawać depresję poporodową u ojców. Badania wskazują, iż częstotliwość depresji poporodowej u mężczyzn wynosi około 10% i najczęściej ujawnia się ona pomiędzy trzecim a szóstym miesiącem życia dziecka. Okazuje się, że depresja poporodowa u ojców jest skorelowana z depresją poporodową matek – zgodnie z zasadą, iż choroba jednego członka rodziny oddziałuje na wszystkich pozostałych (atmosfera w domu jest napięta, następuje pogorszenie relacji pomiędzy matką, ojcem i dzieckiem). Obraz epizodu depresyjnego u mężczyzn zazwyczaj jest nieco odmienny od bardziej „klasycznej” depresji u kobiet (patrz Objawy depresji) i może przyjmować dwie formy:

zachowań impulsywnych (w tym autodestrukcyjnych i agresywnych) wynikających ze wzmożonej drażliwości, złości, poczucia bezradności czy lęku (mężczyzna może mieć poczucie ciągłego napięcia, podenerwowania, łatwość wpadania w złość i trudności w zahamowaniu jej, czasem może mieć tendencje do podejmowania ryzykownych aktywności);
tendencji do wycofania się/odsunięcia w relacji z partnerką i dzieckiem, zamknięcia w sobie, izolowania (np. poprzez uciekanie w pracę).

Wśród innych objawów depresji poporodowej u mężczyzn można wymienić:

aleksytymia, czyli niezdolność do rozumienia, wyrażania i nazywania emocji;
wycofanie z zaangażowania w rodzinę;
apatia;
lęk, napięcie;
pojawianie się niechcianych, natrętnych myśli, że coś się może stać dziecku;
różnego rodzaju dolegliwości fizyczne;
zmniejszenie lub utrata zainteresowania hobby;
spadek libido;
obniżenie poczucia własnej wartości;
nadużywanie substancji psychoaktywnych (w tym alkoholu);
podejmowanie ryzykownych działań.

Jeśli doświadczasz objawów opisanych wyżej, czujesz pogorszenie samopoczucia w ostatnim okresie – zadbaj o siebie, a tym samym o swoich najbliższych, poszukaj odpowiedniej pomocy (zakładka leczenie depresji).

„Ojciec przeważnie cierpi w milczeniu, a niestety nieliczni pytają o jego samopoczucie po tym, jak został rodzicem" Mark Williams