Baby blues
Baby blues, zwany też maternity blues, to łagodne zaburzenie nastroju występujące najczęściej między 3 a 10 dniem po porodzie, przy czym objawy zwykle rozpoczynają się w 2-3 dobie po porodzie i osiągają maksymalne nasilenie w 5-7 dobie, a po 2 tygodniach ustępują samoistnie. Dotyczy 25-85% kobiet po porodzie.
Związany jest z:
- bardzo szybko dokonującymi się zmianami hormonalnymi;
- cechami osobowościowymi i wynikającymi z nich oczekiwaniami wobec sytuacji porodu;
- brakiem rytuałów przejścia, które są sposobem adaptacji do nowej sytuacji;
- częściej występuje u pierworódek i pacjentek, które doświadczały objawów depresyjnych w ostatnim trymestrze ciąży.
Najczęściej obserwowane symptomy to:
- obniżony nastrój;
- drażliwość i labilność emocjonalna połączona z lękiem i płaczliwością;
- rozdrażnienie i napięcie w kontakcie z dzieckiem;
- zaburzenia snu i apetytu;
- poczucie, że „jest się do niczego”, brak zaufania do swoich macierzyńskich kompetencji.
Depresja poporodowa
Depresja poporodowa to stan poważniejszy niż „baby blues”, dotyka 10-25% kobiet po urodzeniu dziecka. Ryzyko wystąpienia depresji jest największe w ciągu pierwszych 4-8 tygodni po porodzie, ale szczyt nasilenia depresja osiąga 3-6 miesięcy po porodzie, przy czym w niektórych przypadkach depresja może wystąpić dopiero w drugim półroczu po porodzie. U kobiet, które w przeszłości przebyły depresję ryzyko to rośnie do 25%, a u kobiet które doświadczyły wcześniej depresji poporodowej do 50%. Obraz kliniczny depresji może być różnorodny, a jej objawy mogą obejmować:
- obniżenie nastroju – kobieta często płacze nawet bez powodu; jest rozdrażniona, smutna i przygnębiona przez większą część dnia;
- zaburzenie napędu – brakuje energii do wykonywania nawet podstawowych czynności; pojawia się spowolnienie lub pobudzenie, a przy tym kobieta szybciej się męczy;
- utrata zainteresowań – kobietę przestają cieszyć rzeczy, które do tej pory sprawiały radość; traci zainteresowanie swoimi pasjami;
- anhedonia, czyli niemożność przeżywania radości i przyjemności;
- obniżona samoocena, poczucie bezwartościowości (np. myślenie o sobie: „Jestem złą, beznadziejną matką”, „Nie nadaję się do roli matki”);
- nadmierne lub nieadekwatne poczucie winy (np. „Nie opiekuję się dzieckiem tak, jak powinnam”, „Za mało poświęcam się dla dziecka, dlatego jestem złą matką”, „Za dużo myślę o sobie, a za mało o dziecku”);
- poczucie bezradności i nie radzenia sobie w roli matki (np. „Opieka nad dzieckiem mnie przerasta, kompletnie się do tego nie nadaję”);
- bezsenność (lub nadmierna senność); trudności z zaśnięciem po nocnym karmieniu dziecka;
- nawracające myśli o śmierci, myśli i próby samobójcze (to bardzo niepokojący objaw, jeśli się pojawi konieczna jest konsultacja z psychiatrą!);
- zmniejszenie lub wzrost apetytu;
- zaburzenia funkcji poznawczych: słabsza koncentracja, kłopoty z pamięcią;
- stany lękowe – związane m.in. z często bezpodstawnym zamartwianiem się o zdrowie dziecka, a także opieką nad nim itp.).
Psychoza
Psychoza poporodowa - dotyczy około 0,1–0,2% kobiet w okresie poporodowym. Rozwija się od kilku dni do 3 miesięcy po porodzie (najczęściej w ciągu pierwszego miesiąca). Rozwija się gwałtownie, jej wczesne objawy to: bezsenność, a nawet brak snu przez kilka kolejnych dni, brak odczuwania głodu, pobudzenie, drażliwość, dysforia (wyolbrzymianie pewnych sytuacji oraz innych bodźców, co powoduje nieadekwatne emocje i reakcje), myśli obsesyjne, unikanie kontaktów. Mogą pojawiać się omamy i urojenia, często o treści związanej z dzieckiem czy porodem. Niekiedy psychoza poporodowa może przypominać ostry zespół mózgowy przejawiający się zaniepokojeniem, rozproszeniem uwagi, oszołomieniem, splątaniem. Ze względu na zagrożenie życia matki lub dziecka wymaga hospitalizacji oraz intensywnego leczenia psychiatrycznego.
Zespół stresu pourazowego (PTSD)
Trudny poród może być na tyle traumatycznym doznaniem, iż może wywoływać zespół stresu pourazowego. Częstotliwość PTSD w przebiegu porodu ocenia się na 1,5% do 5,6%. Symptomy PTSD związanego z porodem zawierają:
- obsesyjne myśli o porodzie, przeżywanie urazu na nowo w natrętnych wspomnieniach ("reminiscencje");
- ataki paniki w pobliżu miejsca gdzie odbył się poród i unikanie tego miejsca;
- wzmożona reakcja przestrachu, nadmierna czujność;
- poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego;
- nawracające wspomnienia przebytego porodu (flashback);
- koszmary senne;
- smutek, lękliwość, niepokój lub drażliwość;
- zaburzenia poznawcze (luki pamięciowe, zaburzenia koncentracji, uwagi);
- początek zaburzenia może ujawnić się po urazie, ale też może wystąpić po pewnym czasie (okresie utajenia, zazwyczaj w ciągu 6 miesięcy), a same objawy utrzymują się długo, nawet do kilku lat.
Najskuteczniejszą formą leczenia jest praca nad traumą porodu podczas psychoterapii. Próby poradzenia sobie samemu zazwyczaj nie są wystarczające. Warto skorzystać z pomocy specjalistycznej jak najszybciej, gdyż objawy PTSD wpływają negatywnie na ogólne samopoczucie, pogarszając komfort codziennego funkcjonowania (np. matka w relacji z dzieckiem może mieć trudności z przeżywaniem pozytywnych emocji jak radość czy przyjemność). W przypadku bardziej nasilonych objawów (dezorganizujących codzienne funkcjonowanie) stosuje się leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe.
