OITN, czyli Oddział Intensywnej Opieki Noworodka, jest oddziałem III, czyli najwyższego stopnia referencyjności w zakresie opieki neonatologicznej.
Instrukcja obsługi OITN — 100 pytań do położnej neonatologicznej — czyli czego mama może się spodziewać na OITN?
W Oddziale Intensywnej Terapii leczone są noworodki z porodów przedwczesnych, ze skrajnie małą urodzeniową masą ciała (poniżej 1000 g), noworodki w stanach zagrożenia życia z powodu zaburzeń oddychania, krążenia, wrodzonych wad rozwojowych, konfliktu serologicznego, matek po transplantacji narządów oraz innych zaburzeń, wymagających intensywnego nadzoru oraz zastosowania wysokospecjalistycznych procedur medycznych.
Opiekę medyczną i pielęgnacyjną nad noworodkiem wymagającym intensywnej terapii neonatologicznej sprawują lekarze neonatolodzy oraz pielęgniarki i położne- specjalistki w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego.
Podstawowym zadaniem w pracy położnej pracującej w Oddziale Intensywnej Terapii Noworodka jest wspieranie rodziców w trakcie pobytu ich dziecka w oddziale, zmniejszenie poczucia bezradności oraz wzmocnienie ich roli jako matki i ojca, a także ułatwienie i zachęcenie do częstego przebywania z dzieckiem, delikatnego dotykania, mówienia do dziecka, śpiewania i tulenia. W zależności od stanu dziecka położna stara się zaangażować rodziców do wykonania przy dziecku prostych czynności pielęgnacyjnych.
Rodzice noworodków hospitalizowanych w OITN zadają ogrom pytań dotyczących stanu zdrowia swojego dziecka, sprzętu znajdującego się wokół noworodka oraz karmienia, pielęgnacji i kontaktu z dzieckiem.
Noworodki przedwcześnie urodzone mają problem w utrzymaniu stałej ciepłoty ciała. Aby zapewnić im odpowiednią temperaturę i wilgotność, umieszcza się je w inkubatorze. Wartość temperatury i nawilżenia powietrza w inkubatorze zamkniętym zależy od masy ciała noworodka, doby życia i stanu ogólnego.
Każdy noworodek hospitalizowany w OITN jest monitorowany w celu oceny parametrów życiowych: akcji serca, saturacji, oddechów oraz temperatury ciała.
Do oceny czynności układu oddechowego i krążenia w warunkach Oddziału Intensywnej Terapii Noworodka służy kardiomonitor i pulsoksymetr, czyli aparat monitorujący saturację (wysycenie hemoglobiny tlenem). Dzięki temu możliwa jest ochrona wcześniaka przed szkodliwym działaniem zarówno braku, jak i nadmiaru tlenu. Pomiar saturacji za pomocą pulsoksymetru jest metodą nieinwazyjną i bezpieczną dla wcześniaka. Czujnik pulsoksymetru umieszcza się na skórze pacjenta (rączce lub nóżce), a ciągły zapis jest przedstawiony w postaci cyfrowej oraz wykresu na monitorze umieszczonym obok inkubatora.
Noworodki urodzone przedwcześnie lub noworodki chore urodzone o czasie wymagają często — ze względu na zaburzenia oddychania — mechanicznej wentylacji za pomocą respiratora (wentylacja inwazyjna) lub wspomagania oddechu przy użyciu CPAP-u (wentylacja nieinwazyjna).
Respirator jest urządzeniem, do którego podłączany jest noworodek w momencie wystąpienia niewydolności oddechowej o różnym nasileniu. Najczęstszymi wskazaniami najpierw do intubacji, a następnie podłączenia do respiratora są: niewydolność oddechowa, bezdechy, niepowodzenie wentylacji nieinwazyjnej CPAP, resuscytacja po urodzeniu lub w trakcie hospitalizacji, noworodki ze skrajnie małą masą urodzeniową, bardzo ciężki stan ogólny noworodka i niewydolność wielonarządowa, wady wrodzone.
Respirator, poprzez który stosuje się tzw. wentylację inwazyjną, jest skomplikowaną maszyną, przez którą po podłączeniu odpowiednich rur i zastawek wtłaczana jest – pod odpowiednim ciśnieniem i o odpowiedniej objętości – mieszanina powietrza i tlenu. Dzięki temu możliwa jest prawidłowa wymiana gazowa, czyli utrzymanie tlenu i dwutlenku węgla na odpowiednim poziomie. Neonatolog, podłączając dziecko do respiratora, nastawia odpowiednie tryby wsparcia oddechowego i parametry, biorąc pod uwagę zarówno masę ciała noworodka, jak i jego problemy zdrowotne oraz wyniki badań gazometrycznych.
Noworodek podłączony do respiratora wymaga pełnego monitorowania, oceny gazometrycznej, ewentualnie powtarzania badań w zależności od sytuacji klinicznej. Co kilka godzin położna wykonuje też toaletę dróg oddechowych, usuwając zalegającą wydzielinę. W sytuacji bardzo ciężkiego stanu dziecka stosuje się też leki przeciwbólowe i nasenne, by noworodek nie cierpiał i by mógł odpowiednio zgrać się z rytmem oddechowym nadanym przez respirator, natomiast, kiedy stan ulega poprawie, najczęściej po kilku dniach zostaje on odłączony od respiratora i podłączony do tzw. wentylacji nieiwazyjnej, czyli CPAP-u .
CPAP, czyli wspomaganie oddechu ciągłym dodatnim ciśnieniem oddechowym (CPAP jest to skrót z języka angielskiego od Continuous Positive Airway Pressure) jest nieinwazyjną techniką wsparcia oddechu. Powietrze z tlenem jest wtłaczane przez system rurek łączących się z końcówkami donosowymi lub odpowiednio dobranymi maseczkami. Stosuje się go u wcześniaków mających własny napęd oddechowy, czyli takich, które potrafią same oddychać, ale wymagają wspomagania w postaci ciągłego dopływu powietrza do płuc pod niskim ciśnieniem. W trakcie wydechu pęcherzyki płucne pozostają otwarte i nie zapadają się, a to z kolei bardzo ułatwia kolejny wdech.
Żywienie wcześniaków w pierwszych dobach po porodzie różni się znacząco od żywienia noworodków donoszonych. U najmniejszych wcześniaków jako pierwsze stosuje się żywienie pozajelitowe, które może być ich jedynym źródłem pożywienia. Rozpoczyna się je w ciągu pierwszych dwóch godzin po urodzeniu i kontynuuje do czasu pokrycia co najmniej 75% zapotrzebowania na białko i energię. Żywienie parenteralne, czyli pozajelitowe polega na dostarczeniu organizmowi niezbędnych składników odżywczych drogą dożylną, w postaci odpowiednio zbilansowanych wodnych roztworów białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych. W zależności od stanu klinicznego wcześniaka lub chorego noworodka donoszonego rozpoczynamy żywienie troficzne lub enteralne za pomocą zgłębnika do żołądkowego.
Żywienie troficzne jest to podaż niewielkich objętości pokarmu, zazwyczaj 12-24 ml/kg mc/dobę. Ten sposób odżywiania rozpoczynamy w ciągu pierwszych godzin życia wcześniaka. Żywienie troficzne ma na celu odżywienie komórek błony śluzowej przewodu pokarmowego, a także przyspieszanie jego dojrzewania czynnościowego i strukturalnego oraz jest wstępem do pełnego żywienia drogą przewodu pokarmowego. Ważne jest, aby pierwszym pokarmem było mleko własnej matki, dlatego u matek naszych pacjentów stosujemy Standard Wczesnej Stymulacji Laktacji, gdyż mleko matki noworodka niedojrzałego różni się składem od mleka matek urodzonych o czasie. Zawiera w swoim składzie więcej białka, tłuszczów, witamin, minerałów, pierwiastków śladowych, immunoglobulin i energii, tak potrzebnych do rozwoju wcześniaka.
W przypadku dobrej tolerancji żywienia troficznego po kilku dniach zwiększana jest objętość pokarmu podawanego drogą doustną i rozpoczynamy żywienie enteralne. Z kolei żywienie enteralne noworodka niedojrzałego powinno być zindywidualizowane do potrzeb i sytuacji klinicznej dziecka. Wcześniaki mniej dojrzałe, które nie radzą sobie jeszcze z karmieniem piersią, mające słabą koordynacją odruchów ssania, połykania i oddychania, mają podawany pokarm matki w sposób najbardziej dla nich odpowiedni, czyli nadal przez zgłębnik do żołądkowy, a w miarę dojrzałości podejmujemy próby nauki ssania przez smoczek, a przy dobrej koordynacji odruchów zaczynamy próby przystawienia do piersi.
Kształtowanie więzi emocjonalnej rodzice — dziecko rozpoczynamy już od pierwszych chwil pobytu wcześniaka w OITN. Staramy się nauczyć rodzica dobrego, kojącego dotyku przez położenie jednej dłoni na główce a drugiej na tułowiu lub nóżkach. Należy pamiętać, aby dłonie rodzica były dokładnie umyte i zdezynfekowane.
W miarę stabilizacji stanu dziecka zachęcamy rodziców do kangurowania, czyli kontaktu skóra do skóry, którego wcześniak lub chory noworodek był pozbawiony zaraz po porodzie. Kangurowanie najczęściej odbywa się jakiś czas po nakarmieniu i trwa do następnego karmienia. Decyduje o tym personel, który zna dziecko, wie, jak karmienia przebiegają i jakie mogą się z nim wiązać problemy. Kangurowanie powinno trwać minimum godzinę. Do kangurowania mama powinna mieć przygotowaną rozpinaną koszulę, zdjęty biustonosz. Daje to dostęp do klatki piersiowej, gdzie położone będzie dziecko. Między dzieckiem a rodzicem nie powinno być żadnej warstwy ubrania. Z wierzchu okrywamy wcześniaka pieluszką lub kocykiem. U bardzo małych wcześniaków zakładamy również czapeczkę.
Korzyści dla dziecka wynikające z kangurowania to:
poprawa oddychania,
zmniejszenie bezdechów,
dziecko jest spokojniejsze i więcej śpi, słysząc bicie serca matki,
kolonizuje się florą bakteryjną matki,
krótszy okres hospitalizacji.
Korzyści dla matki i ojca:
wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa,
wprowadzenie odprężającej atmosfery,
nauka zachowania się dziecka,
pozytywny wpływ na stymulację i przebieg laktacji,
większa chęć matki do karmienia piersią,
zmniejszenie obaw dotyczących pielęgnacji dziecka.
W trakcie pobytu rodziców w oddziale edukujemy ich i zachęcamy do wdrażania się w pielęgnację swojego dziecka: toaletę buzi, ciała, kikuta pępowinowego, pośladków, zmiany pieluszki, a także nauki karmienia oraz przed wypisem do domu udzielamy instruktażu kąpieli noworodka.
Rodzice również otrzymują od położnej opiekującej się dzieckiem broszurę opracowaną przez położne pracujące w oddziale „Wcześniak w domu”. W razie pytań i sytuacji problemowych rodzice naszych pacjentów mogą korzystać z konsultacji telefonicznych przez całą dobę.
