Specjalista neonatolog, Zastępca Lekarza Kierującego Oddziałem Neonatologii i Intensywnej Terapii SPSK4 w Lublinie.
Rozwój dziecka wewnątrzmaciczny, mimo uzyskiwania o nim coraz to nowej i szerszej wiedzy, nadal w dużym zakresie pozostaje dla nas tajemnicą. Dziecko w brzuchu mamy czuje, analizuje, myśli, śpi, rusza się, ssie kciuk, popija płyn owodniowy, a nawet siusia. Jest chronione przed jasnym światłem, głośnymi dźwiękami, zimnem, zanurzone całkowicie w ciepłym płynie owodniowym.
Mięśnie swobodnie pracują w „odciążeniu”. Płuca wypełnione są płynem (a nie tak jak u nas powietrzem). Serduszko pompuje krew w nieco odmiennym kierunku, niż po urodzeniu, wszystkie potrzebne składniki odżywcze dostarczane są z krwi mamy, płynącej przez naczynia pępowinowe.
W chwili narodzin w ciele dziecka rozpoczyna się wielka rewolucja. A nam dane będzie obserwować jedynie nieliczne jej przejawy. Oto niektóre z nich.
Utrzymanie ciepłoty ciała
Noworodki źle znoszą ochłodzenie, ich organizm musi wtedy pracować na „wysokich obrotach” i uruchamiać mechanizmy ratunkowe. Aby temu zapobiec, noworodek pozostaje z matką w kontakcie skóra-do skóry. Jeśli nie jest to możliwe, noworodek zostanie ubrany i zawinięty w becik, lub zostanie położony pod promiennikiem ciepła, aż temperatura jego ciała będzie prawidłowa.
Chęć ssania, karmienie
Zdrowe dziecko po urodzeniu na skutek działania wielu bodźców wykazuje trwającą kilka godzin wzmożoną aktywność. Wykazuje chęć ssania piersi. Układ trawienny dziecka dopiero uruchamia swoje funkcje. Potrzeba czasu i współpracy mamy z dzieckiem, aby mogło się ono „przestawić” na ten zupełnie inny niż w życiu płodowym sposób odżywiania.
Ubytek masy ciała
Od pierwszych godzin po urodzeniu, każde dziecko ubywa na masie. Ubytek masy ciała jest konieczny m.in. dla prawidłowego przystosowania się serca i układu krążenia do pracy w trybie pourodzeniowym. Nie ma ani możliwości ani przede wszystkim potrzeby, aby dziecko otrzymało od początku z pokarmem mamy tyle płynów ile ich traci. Szczyt ubytku masy ciała przypada na 3-6 dobę życia i może wynieść ok. 7-8,5% urodzeniowej masy ciała.
Żółtaczka noworodków
Żółtaczka występuje u około 60-70% noworodków. U większości dzieci jest to żółtaczka fizjologiczna, która nie wymaga żadnego leczenia i samoistnie ustępuje po kilku dniach. Żółte zabarwienie skóry spowodowane jest obecnością we krwi bilirubiny. A skąd ona się bierze? Po kolei: składnikiem krwi odpowiedzialnym za przenoszenie cząsteczek tlenu w naszym organizmie jest hemoglobina. Dzieci w życiu płodowym mają hemoglobinę płodową. Po urodzeniu ulega ona rozpadowi, a w jej miejsce produkowana jest hemoglobina typowa dla nas wszystkich oddychających płucami. Produktem rozpadu hemoglobiny jest substancja nazwana bilirubiną. „Sprzątaniem” bilirubiny zajmuje się wątroba, która jak wszystkie narządy i układy, właśnie rozpoczyna pracę w nowym trybie – pourodzeniowym. Nie wytwarza jeszcze sprawnie wszystkich niezbędnych enzymów. Funkcjonowanie wątroby pozostaje również w bardzo ścisłym związku z karmieniem dziecka, w miarę zwiększania objętości karmień w kolejnych dobach, dziecko wydala większe ilości stolca, a wraz z nim wspomnianą już bilirubinę.
Stolce
Pierwszy stolec tzw. smółkę dziecko powinno wydalić w pierwszej dobie życia (maksymalnie do 48 godziny życia). Jest to gęsty, smolistej barwy stolec, który pojawia się w przewodzie pokarmowym dziecka już w życiu płodowym. Im wcześniej i im częściej dziecko będzie ssało pierś, tym sprawniej poradzi sobie z wydaleniem smółki. Następnie w 2-3 dobie życia dziecka pojawi się tzw. stolec przejściowy gęsty, barwy zielonkawo-brązowej. Kiedy karmienia będą już nieco bardziej regularne, maluszek będzie wydalał stolec typowy dla dziecka karmionego piersią. Jest on barwy żółtej, rzadki z grudkami
Zaburzenia adaptacyjne
Najczęstszymi zaburzeniami adaptacyjnymi u noworodków są zaburzenia oddychania. Związane są na ogół z opóźnionym wchłanianiem płynu, który znajduje się między pęcherzykami płucnymi. Zaburzenia oddychania występują przeważnie u dzieci urodzonych przed terminem, a także tych z porodów ukończonych drogą cięcia cesarskiego. Noworodek z zaburzeniami oddychania wymaga ogrzania, monitorowania jego czynności życiowych, czasami pobrania badań dodatkowych.
Łagodne zaburzenia adaptacyjne przeważnie ustępują w ciągu pierwszych 6 godzin życia.
Współpraca: lek. Elżbieta Szmit, lek. Karolina Jurak, lek. Justyna Kojder-Mazur
