Marzena Soja – mgr położnictwa, specjalista pielęgniarstwa neonatologicznego, Certyfikowany Doradca Laktacyjny, Międzynarodowy Dyplomowany Konsultant Laktacyjny.
Stany zapalne piersi to spektrum trudności, jakie pojawiają się w czasie laktacji. Wiele czynników przyczynia się do rozwoju stanów zapalnych.
Należą do nich m.in.: hiperlaktacja, czynniki drobnoustrojowe, takie jak utrata różnorodności mikrobiomu mleka (dysbioza), czynniki medyczne, np. stosowanie antybiotyków.
Zapalenie piersi może być również skutkiem uszkodzenia brodawki, stresu, niedoborowego odżywiania, anemii. Ważne jest ustalenie przyczyny stanu zapalnego i jak najszybsza konsultacja z lekarzem lub certyfikowanym doradcą laktacyjnym w celu wdrożenia prawidłowego postępowania.
Stany zapalne obejmują:
zwężenie kanalików (kiedyś zatkane kanaliki) – zwężenie kanalików związane z rozdęciem pęcherzyków i/lub dysbiozą (zmianami ilościowymi i jakościowymi składu mikrobiomu) gruczołu. Może pojawić się miejscowe zgrubienie, zaczerwienienie z powodu przekrwienia limfatycznego i obrzęku pęcherzyków. Nie ma towarzyszących objawów ogólnoustrojowych;
zapalenie piersi niebakteryjne – zwężenie przewodów utrzymuje się lub nasila, otaczający mikrostan zapalny postępuje i rozwija się zapalenie niebakteryjne. Objawia się narastającym rumieniem, obrzękiem i bolesnym obszarem piersi oraz ogólnoustrojowymi objawami, takimi jak gorączka, dreszcze i tachykardia;
zapalenie piersi bakteryjne – gdy zapalenie niebakteryjne postępuje, może rozwinąć się zapalenie bakteryjne. Objawia się zapaleniem tkanki łącznej (nasilający się rumień i stwardnienie) w określonym obszarze piersi, które może rozprzestrzeniać się na różne części piersi. Mogą wystąpić również objawy ogólnoustrojowe: gorączka, bóle głowy, mięśni, nudności, dreszcze, tachykardia, zmęczenie i uczucie rozbicia;
ropowica – jest to rozlana po gruczole treść ropna bez wyraźnej granicy. Intensywny masaż tkanek głębokich w miejscu zwężenia kanalików i zapalenia może sprzyjać powstawaniu ropowicy;
ropień – stan, który wymaga interwencji chirurgicznej;
nawracające zapalenia piersi – nie ma jednoznacznej definicji i przyczyn nawracającego zapalenia; mamy mogą opisywać objawy zapalenia, takie jak gorączka, zaczerwienienie piersi, obrzęk piersi i/lub ból piersi, które występują co 2–4 tygodnie lub rzadziej; do nawrotów mogą się przyczyniać narastające i zanikające epizody hiperlaktacji, dysbiozy lub nieodpowiednie leczenie wcześniejszego zapalenia piersi;
podostre zapalenie – występuje w przebiegu przewlekłej dysbiozy przewodów mlekowych, gdy przewody ulegają zwężeniu przez wyściełający je gęsty biofilm bakteryjny, powstaje stan zapalny i zmusza mleko do płynięcia przez coraz węższe przewody. Objawy ogólnoustrojowe są rzadkie, a miejscowe objawy ze strony piersi łagodniejsze niż w ostrym zapaleniu. Najczęstsze przyczyny podostrego zapalenia piersi to: wcześniej leczone ostre bakteryjne zapalenie, poród przez cesarskie cięcie, wyłączne odciąganie pokarmu, używanie osłonek na sutki i inne okoliczności, które zmieniają mikrobom mleka. Pacjentki mogą odczuwać piekący, igłowy ból, nawracające obszary stwardnienia lub przekrwienia.
Jak możesz sobie pomóc w stanach zapalnych piersi?
nie przerywaj karmienia piersią, pomimo złego samopoczucia, niepokoju i wątpliwości. Nie musisz się martwić o bezpieczeństwo swojego dziecka – pokarm z chorej piersi jest dla niego bezpieczny;
karm wg potrzeb i staraj się nie opróżniać piersi nadmiernie. Przekarmianie chorą piersią lub odciąganie „do końca” utrwala hiperlaktację i jest głównym czynnikiem ryzyka nasilenia obrzęku tkanek i stanu zapalnego;
sprawdź i ewentualnie popraw technikę karmienia;
leczenie występującej nadprodukcji pokarmu – hiperlaktacja predysponuje do przekrwienia i stanu zapalnego, co z kolei ułatwia dysbiozę sutka i może nasilić błędne koło, ponieważ dysbioza jest przyczyną przewodowego zwężenia i stanu zapalnego;
jeżeli dziecko ssie nieefektywnie i stosujesz laktator, odciągaj mleko z częstotliwością i objętością naśladującą fizjologiczne karmienie piersią,
unikaj stosowania nakładek;
stosuj zimne okłady na całe piersi trwające ok. 10 minut, po karmieniach lub między karmieniami;
unikaj wszystkich działań mogących wywołać ból piersi! Masaż głęboki powoduje nasilenie stanu zapalnego, obrzęku tkanek i uszkodzenia naczyń mikrokrążenia;
stosuj drenaż limfatyczny – głaskanie piersi w kierunku od brodawki do najbliższych węzłów chłonnych;
noś nieuciskający, wzmacniający biustonosz;
zwiększ ilości przyjmowanych płynów, odżywiaj się wartościowo;
odpoczywaj;
w nawracających stanach zapalnych warto wykonać posiew pokarmu i zastosować odpowiednie probiotyki (Lactobacillus fermentum CECT 5716, Lactobacillus salivarius CECT 5713);
w leczeniu farmakologicznym stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen), czasami naprzemiennie z paracetamolem;
antybiotyków nie należy stosować rutynowo, w większości stanów zapalnych objawy ustępują bez konieczności użycia antybiotyków; najczęściej konieczność zastosowania występuje w bakteryjnym zapaleniu piersi lub w przypadku braku poprawy po 48 godzinach prawidłowego postępowania.
